Opće je poznata činjenica da entitetska linija u BiH nije geografsko-prirodna nego u najvećem dijelu predstavlja recidiv rata, odnosno proističe iz zauzetih pozicija zaraćenih strana sa manjim korekcijama. Zato i ne čudi da su, između ostalog, praktično sve naše veće rijeke ispresjecane, jednom ili više puta, entitetskom linijom. Obzirom da je realizacija hidroenergetskih projekata (dodjela koncesija) u isključivoj nadležnosti entiteta logično je da se svi relevantni uticaji takvih projekata, pa time i ekološki, međusobno prožimaju na području oba entiteta. Pošto ne postoji Zakon o zaštiti okoliša na nivou BiH to se nastali problemi u zaštiti okoliša pokušavaju, nažalost, neuspješno rješavati na nivou entiteta. Istina, postoji Međuentitetsko tijelo za okoliš koje je, nažalost, uglavnom u funkciji razmjene informacija i isključivo konsultativnog karaktera.   
U posljednje vrijeme sve više na vidjelo izlaze ekološki problemi u vezi hidroenergetskih projekata koji se realiziraju u graničnim područjima bh. entiteta. Scenarij je sličan u većini primjera: projekat se namjerava graditi u jednom entitetu, dok se negativne ekološke posljedice većinski odražavaju u drugom entitetu. Dva primjera koji plastično oslikavaju ovu problematiku su vezana za rijeku Neretvu. Prvi primjer je planirana realizacija hidroelektrane Ulog na gornjem toku rijeke Neretve, a drugi je nastavak realizacije projekta Gornji horizonti.

Hidroelektrana Ulog

Hidroelektrana Ulog je planirana da se gradi u gornjem toku Neretve na području opštine Kalinovik. Brana i akumulacija planirane elektrane nalaze se na teritoriji RS-a, s tim da bi se strojara ovog derivacionog postrojenja nalazila samo stotinjak metara uzvodno od entitetske linije, odnosno granice sa općinom Konjic koja se nalazi u FBiH. Obzirom da se radi o elektrani sa očekivanim vršnim (promjenjivim) režimom rada, naročito u periodu malih voda (tehničko rješenje projekta i hidrologija nesporno upućuju na takav rad), normalna posljedica takvog rada biće drastične dnevne i sezonske oscilacije nizvodnog protoka, odnosno vodotoka u FBiH, sa razornim posljedicama u samom vodotoku i obalnom pojasu. Osim tog negativnog uticaja očekuje se niz drugih negativnih uticaja nizvodno, a koji su redovna posljedica izgradnje visoke brane na vodotoku.
Međutim, iako entitetski okolinski zakoni predviđaju ovakve slučajeve i propisuju postupke za rješavanje istih, na njih se nadležne institucije ne obaziru. Aktualni Zakon o zaštiti okoliša FBiH između ostalog kaže: Član 63 – „Kada nosilac izrade Studije o uticaju na okoliš ima saznanja da će projekat vjerovatno imati značajan uticaj na okoliš drugog entiteta dužan je izraditi posebno poglavlje o Studiji o uticaju na okoliš sa podacima o mogućim uticajima na okoliš drugog entiteta. Detalji o postupcima za projekte sa mogućim međuentitetskim uticajem mogu biti određeni sporazumom između entiteta koji se zaključuje uz konsultiranje Međuentitetskog tijela za okoliš.“ Član 70 – „Ukoliko rad nekog pogona i postrojenja može da izazove značajne negativne posljedice na području druge države ili entiteta, ili ukoliko druga država ili entitet tako zahtijeva, zahtjev za izdavanje okolinske dozvole biće dostavljen drugom entitetu. Ukoliko u postupku izdavanja dozvole koji se provodi u drugoj državi ili entitetu, Federalno ministarstvo primi dokumentaciju koja ukazuje na to da pogon i postrojenje može imati negativan uticaj na okoliš na području FBiH informirati će stanovništvo koje živi na tom području i pružiti im mogućnost da daju svoj komentar. Građani koji žive na području drugog entiteta imaju ista prava da učestvuju u ovom postupku u svojstvu stranke kao i građani koji žive na području gdje pogon ili postrojenje treba da se gradi“.
To praktično znači da bi nadležno Federalno ministarstvo trebalo da organizuje javnu raspravu o projektu HE Ulog na području FBiH gdje se očekuju negativni uticaji realizacijom projekta, da građanima pruži vjerodostojnu informaciju o projektu i njegovim uticajima u FBiH i u tom smislu uputi zahtjeve drugom entitetskom ministarstvu u vezi izdavanja okolinske dozvole. Drugim riječima, nadležno ministarstvo bi u ovakvim slučajevima trebalo da bude neka vrsta zastupnika afektiranog stanovništva od strane negativnih uticaja predmetnog projekta. Nažalost, nadležna ministarstva u oba entiteta nisu u ovom slučaju djelovala u skladu sa postupkom i procedurom koje nalažu entitetski zakoni, a riječ je o projektu sa klasičnim prekograničnim uticajima. Naprotiv, predstavnici Sektora za okolinske dozvole Federalnog ministarstva nisu se udostojili ni prisustvovati javnoj raspravi koja je tom prilikom održana u Kalinoviku.
Sa druge strane, nadležno ministarstvo Republike Srpske, koje je bilo voditelj procedure Procjene uticaja na okoliš (PUO), nije uzelo u obzir mišljenja i sugestije iz FBiH (lokalna zajednica), niti je dala ikakve povratne informacije subjektima koji su učestvovali u proceduri PUO. Također, ovo ministarstvo nije naložilo investitoru da sačini poseban separat Studije koji bi se bavio isključivo nizvodnim (međuentitetskim) uticajima. Naprotiv, ministarstvo je odobrilo Studiju uticaja u kojoj se tvrdi da negativni nizvodni uticaji ne postoje, te da se svi uticaji završavaju na entitetskoj granici?! Udruženje Zeleni Neretva iz Konjica je informaciju o dodjeli okolinske dozvole za HE Ulog dobilo neformalnim putem – od kolega iz banjalučkog Centra za životnu sredinu – i to čak nekoliko mjeseci nakon izdavanja okolinske dozvole.

Hidroenergetski sistem Gornji horizonti

Početkom aprila o.g. mediji su objavili informacije o pripremama dokumentacije za gradnju hidroelektrane Dabar koja je dio hidroenergetskog projekta Gornji horizonti. HE Dabar je planirana kao dio sistema Gornji horizonti, kojim se, u funkciji proizvodnje električne energije, vode sliva Neretve preusmjeravaju u sliv Trebišnjice. Ovaj, u svakom slučaju, kontraverzan projekat ozbiljno prijeti da se dio podzemnih voda sliva Neretve preusmjeri prema slivu Trebišnjice u cilju izgradnje više hidroenergetskih proizvodnih kapaciteta.
Ranije smo isticali da ovakvo preusmjeravanje voda iz jednog u drugi sliv po međunarodnim konvencijama nije dozvoljeno, ali da u ranijoj, prvoj fazi (izgradnja kanala i tunela za odvodnju vode iz Dabarskog polja u Bilećko jezero), projekat nije ozbiljnije naišao na proteste i otpore u FBiH gdje se očekuju najveće negativne posljedice realizacijom ovog projekta. Tu i tamo oglasile su se nejake NVO ukazujući na mogući deficit voda u pritokama Neretve (Buna, Bunica, Bregava) te ekološkim posljedicama u Hutovom blatu i delti Neretve u susjednoj Hrvatskoj. Uostalom, efekat prve faze izgradnje projekta Gornji horizonti prošlog ljeta bio je očigledan: u Stocu je tok Bregave bio na granici biološkog minimuma, a već u decembru 2010. g., u vrijeme velikih voda, novopridošle vode iz Dabarskog polja znatno su pridonjele nezapamćenim poplavama u Bileći i Popovom polju. Nije nam poznato da li je u tom smislu reagovalo Ministarstvo okoliša i turizma vlade FBiH.
Zanimljivo je da je investitor prve faze (izgradnja tunela i odvodnih kanala u Dabarskom polju) kompanija EFT-Group, ista firma koja je nosilac koncesije za izgradnju HE Ulog na Neretvi, gdje se sve negativne posljedice odražavaju nizvodno u FBiH. Nažalost, i u ovom slučaju vlada FBiH i njeno nadležno ministarstvo imaju pasivnu ulogu, slično kao i kod izdavanja okolinske dozvole za HE Ulog. U ovom slučaju problem je složeniji: pored međuentitetskih u pitanju su još negativni uticaji i u susjednoj Hrvatskoj. Obzirom da se ponovio scenarij iz javne rasprave i izdavanja okolinske dozvole za HE Ulog, kada su reagovale isključivo ekološke organizacije, ne treba očekivati značajnije mjere zaštite okoliša u FBiH uslijed negativnog dejstva projekta Gornji horizonti. Posljednje informacije govore da je nadležno ministarstvo RS-a odobrilo Studiju uticaja na okolinu za projekat HE Dabar, te da uskoro slijedi izdavanje okolinske dozvole. Na ovu vijest oglasilo se i Federalno ministarstvo okoliša i turizma najavljujući tužbu kod Okružnog suda u Banjaluci protiv Vlade RS-a zbog toga što Studija uticaja na okolinu HE Dabar nema posebno poglavlje o procjeni negativnih uticaja na područje FBiH. Pitamo se zašto Federalno ministarstvo nije bilo ovako „ažurno“ i u slučaju procedure PUO za HE Ulog gdje u predmetnoj SUO ne samo da nije bilo posebnog poglavlja o negativnim uticajima u FBiH nego isti uopće nisu spomenuti.